Gaslighting terimi son yıllarda popüler hale gelmiş bir psikolojik terim. Hatta ünlü gazeteci Yılmaz Özdil de son çıkardığı kitaba “Gaslight” adını verince artık bu kelimeyi de bilgi dağarcığımıza eklemek kaçınılmaz oldu. Fakat Gaslighting, çok da kolay bir terim değil. Bir kere psikolojik durum ve davranışlar için söz konusu…
Kimi zaman tacize kadar varabilen manipülatif davranışları tanımlamak için kullanılır. O zaman başlayalım…
Gaz lambası ışığı anlamındaki Gaslighting karşımıza ilk olarak Patrick Hamilton’un 1938’deki Gas Light adlı oyununda çıkmış. Bir kocanın çeşitli manipülasyon teknikleri kullanarak eşinin nasıl gerçeklikten ve kendinden şüpheye düşmesini anlatıyor.
Daha sonra, 1940 yılında İngiltere’de 1944 yılında da Amerika’da Gaslighting filmi çekilmiş. Ingrid Bergman ve Charles Boyer oynamış. Tabii ki psikolojik gerilim! Ve şimdilerde ise hayatın acı gerçeklerinden biri olmuş durumda!
Gaslighting Nedir?
Gaslighting, bir kişinin başka bir kişiyi, zihnini sorgulayarak, kendi gerçekliğini şüpheye düşürerek veya manipülasyon yoluyla kafa karışıklığına sokarak kontrol etmeye çalıştığı psikolojik bir manipülasyon şeklidir.
Yani gaslighting yapan biri neredeyse emin olduğunuz bir şey karşısında size öyle şeyler söylemeye başlar ve bunu o kadar güzel yönetir ki bir süre sonra bilginizden, kendinizden şüpheye düşmeye başlarsınız: “Ay ben yanlış mı biliyordum, unuttum mu acaba?” gibisinden…
Tabi bu bir iki kere olsa geçer gider diyebilirsiniz ama sürekli böyle bir durum altında kaldığınızda işler değişir; öyle değil mi?
Gaslighting Belirtileri Neler?
Gaslighting durumunda hissedilenleri belirtebilmek için iki aşamada yol alalım.
Gaslighting Yapan Kişi:
- Sık sık yalan konuşmak,
- Sorulara cevap vermeyip geçiştirmek ya da soruyla cevap vermek,
- Hatalarını inkar etmek,
- Yaptığı bir yanlışın suçunu size yüklemek ya da yapma sebebinin siz olduğuna yönelmek,
- “Ne var ki bunda! , “Abartıyorsun”, “Bi sakin ol, gerilecek bir şey yok!” gibi cümlelerle duygularınızı yönetmeye çalışmak ve olayın değerini düşürmeye çalışmak,
- En tatlı ve duygulu sözlerle size saldırıya geçmek: Yani duygu sömürüsü: “Seni çok seviyorum. Bunu sana asla yapamam ki!” gibi.
Gaslighting’e Maruz Kalan Kişi:
- Sürekli şüphe duymak,
- Karşısındakini haksız yere üzdüğünü ya da kırdığını düşünmek,
- Kendisini gereksiz hassas hissetmek,
- Kafa karışıklığı… Mesela yeterince kötü olar bir olayı o kadar da kötü algılamamak gibi,
- Kendine güvensizlik ve düşük özsaygı,
- Kendi hislerini ve düşüncelerini sorgulamak,
- İzole olma ve ilişkilerde sorun yaşamak,
- Ortamlarda eskisi kadar rahat konuşamamak,
- Karar verme yetkisi eksikliği. Ya da verse bile bunu söyleyememek.
Gaslighting Etkisi Nedir?
Gaslighting etkisi, mağdurun kendi gerçekliğine, hislerine ve düşüncelerine olan güvenini kaybetmesiyle ortaya çıkar. Kişi, manipülatörün inandırmaya çalıştığı yanlış gerçeklikle giderek daha fazla çatışma yaşayabilir ve kendini değersiz hissedebilir.
Kimler Gaslighting Yapar?
Valla herkes yapabilir. Herhangi bir ilişkinin söz konusu olduğu her alanda görülebilir. İşte patronunuz ya da iş arkadaşınız, ilişkilerinizde eşler sevgililer birbirine, ebeveyn çocuğuna, arkadaşlar arasında…
Tabii yapan kişinin ruh sağlığı ne kadar yerinde o da bir gerçek. Çünkü bu istismarı yapan kişilerde genellikle borderline, narsisizm veya Antisosyal kişilik bozukluğu görülüyor.
Gaslighting Nasıl Yapılır?
Gaslighting, manipülatörün bir kişiyi psikolojik olarak zayıflattığı bir süreçtir. Manipülatör, mağduru kendi gerçekliğini sorgulamaya teşvik ederek, onun kontrolünü ele geçirmeye çalışır.
Gaslighting teknikleri, manipülatörlerin kullanabileceği pek çok yöntem içerir. Bunlar arasında yalan söyleme, gerçekleri çarpıtma, mağduru suçlama ve sürekli inkar yer alır.
Gaslighting Örnekleri
Gaslighting örnekleri şunlar olabilir:
- Manipülatör, mağdura, “Bunu hiç söylemedim” ya da “Sadece senin için bunu yapıyorum” gibi yanıltıcı ifadeler kullanır.
- Mağdur, manipülatörün söylediği şeylerin doğru olup olmadığını sorgular ve sürekli bir şüphe içinde yaşar.
- Manipülatör, mağduru arkadaşlarından ve ailesinden uzaklaştırmak için yanıltıcı taktikler kullanır.
- Mağdur, kendini sürekli hatalı ve yanılmış hisseder.
Kılavuz Olabilecek Gaslighting Cümleleri
Gaslighting cümleleri şunlar olabilir:
- “Sen her zaman böyle unutkan olursun, bana güvenemezsin.”
- “Gerçekte benim için endişeleniyorum, senin iyiliğini düşünüyorum.”
- “Bunu benim hatamı buldun. Sen neden her zaman bu kadar olumsuzsun?”
- “Sadece sen böyle hissediyorsun, herkes başka türlü düşünüyor.”
Gaslighting Testi Nedir? Nasıl Olur?
Gaslighting testi, bir kişinin gaslighting’e maruz kalıp kalmadığını belirlemeye yardımcı olabilir. Bu testler, manipülatif davranışları ve mağdurun tepkilerini değerlendiren sorular içerir. Bu tür testler, bir uzman tarafından yapılması önerilir.
Eğer herhangi bir ilişkinizde böyle bir şüpheniz olursa ilişkinize objektif bakmaya başlayarak biraz inceleme altına almanızda fayda var. Hatta bazı şeyleri yazarak not edebilirsiniz de. Güvendiğiniz yakın insanlara danışarak onların fikirlerini alabilirsiniz. Kendinize inancınızı ve güveninizi kaybetmemeye çalışmalısınız. İlişkinize bir takım sınırlar koymayı deneyebilirsiniz.
Sonuç olarak, gaslighting, psikolojik manipülasyonun zararlı bir biçimidir ve mağdurları ciddi şekilde etkileyebilir. Bu tür bir manipülasyonun farkına varmak ve destek almak önemlidir. Herhangi bir şüpheniz varsa, bir uzmana başvurmanız önemlidir.
Kaç Kişiyiz Güvenilir mi?
Kesinlikle… Kaç Kişiyiz’de bilgileriniz de cevaplarınız da asla başka kaynaklar ya da kişilere paylaştırılmaz. Gönül rahatlığıyla aşağıdaki linkten uygulamayı indirebilirsiniz.